Het doel van deze folder is dat u begrijpt wat een diabetische voet is en wat de oorzaken zijn voor het ontstaan van een diabetische voet. Tevens geeft de folder aan hoe de diabetische voet behandeld wordt op onze diabetische voetenpoli in Harderwijk en Lelystad van ziekenhuis St Jansdal. Het is goed u te realiseren dat uw persoonlijke situatie anders kan zijn dan hier beschreven wordt.
Diabetische voet
Diabetes geeft, afhankelijk van de tijd dat deze bestaat, afwijkingen in de bloedvaten. De wanden van de slagaders worden als gevolg van diabetes langzaam verdikt. Daarnaast versnelt diabetes het proces van aderverkalking (atherosclerose). Dit leidt tot vernauwing van de bloedvaten, waardoor de doorbloeding van weefsels en organen wordt belemmerd. De mate waarin dit klachten geeft, is afhankelijk van de plaats in het lichaam waar de vernauwing bestaat.
Door alert te zijn op bepaalde symptomen, kunnen complicaties beperkt of voorkomen worden.
Voorbeelden van deze symptomen zijn:
- Nachtelijke pijn in het been en vooral de voet, die afneemt door het been naar beneden te laten hangen.
- Wit of blauw (of zwart) worden van de tenen.
- Pijnklachten die wijzen op verslechterde doorbloeding bij inspanning, zogenaamde ‘etalagebenen’.
Voetafwijkingen
Voetafwijkingen komen bij patiënten met diabetes vaak voor. Vooral patiënten die langer dan zes of zeven jaar diabetes hebben, kunnen ernstige voetafwijkingen ontwikkelen (40-50%). Dit wordt meestal veroorzaakt door krachtverlies in verschillende voetspieren. Deze voetafwijkingen kunnen op den duur tot ernstige problemen leiden.
Uiteindelijk kunnen de zenuwen in het lichaam beschadigen ten gevolge van te vaak een hoog glucosegehalte in het bloed. Dit kan leiden tot minder gevoel in de voeten, waardoor warmte en pijn minder of helemaal niet meer gevoeld worden: dit wordt neuropathie genoemd. Hierdoor is het mogelijk dat blaren en beschadigingen op de voeten minder snel of niet worden opgemerkt.
Een beschadiging kan er onschuldig uitzien, maar kan leiden tot een ernstige infectie. Als gevolg van de infectie raakt de bloedsuiker ontregeld. Als voetinfecties verwaarloosd worden of onvoldoende worden behandeld, kan dit zelfs tot een amputatie leiden!
Oorzaken voetwonden
Hieronder vindt u de oorzaken van voetwonden:
- Slechte doorbloeding van de voet en tenen door vaatvernauwing.
- Huidbeschadigingen door afwijkingen in de voetstand (platvoeten, spreidvoeten, hamertenen, klauwtenen), die geleidelijk ontstaan door verlies van weefsel in de voet. Dit weefsel ontstaat enerzijds door verminderde doorbloeding, anderzijds door zenuwschade door de diabetes.
- Huidbeschadigingen door verminderd gevoel.
- Huidbeschadigingen door extreme eeltvorming op plaatsen op de voet waar veel druk op staat, zoals de toppen van de tenen, de boven-en onderzijde van de teengewrichten, zijkanten van de voet, binnen-en buitenkant van de enkel en de hiel.
Diabetische voetenpoli van het ziekenhuis St Jansdal
De diabetische voetenpoli is een polikliniek bedoeld voor patiënten met diabetes mellitus die problemen hebben aan hun voeten, waaronder wonden. Vroegtijdige behandeling kan onnodige complicaties voorkomen. Op de voetenpoli zijn meerdere specialisten werkzaam, een vaatchirurg, een revalidatiearts, een podotherapeut, een schoenmaker, een wondverpleegkundige en een gipsverbandmeester. En op afroep is er een diabetische verpleegkundige en internist beschikbaar. Er is regelmatig overleg binnen deze groep om de behandeling zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Het is mogelijk dat u door meerdere specialisten tegelijk wordt behandeld. Of u kunt worden doorverwezen naar bijvoorbeeld een dermatoloog of orthopeed.
Eerste bezoek
Als u wordt verwezen naar de diabetische voetenpoli, zullen er meerdere vragen gesteld worden. Er zullen vragen gesteld worden over de wond zelf, zoals “Hoe lang bestaat de wond al?” Ook kunt u vragen krijgen over uw woonsituatie en over hoe goed u ter been bent. Vervolgens worden uw voeten onderzocht op afwijkingen in de voetstand en wordt eventueel het gevoel in de voeten getest. Ook wordt gekeken naar eeltvorming op punten waar druk kan ontstaan. Neemt u de schoenen mee waar u meestal op loopt.
Om te beoordelen hoe de doorbloeding van uw voeten is, wordt gevoeld naar het kloppen van de slagader bovenop uw voet en de slagader onder de binnenkant van de enkel.
Mocht er een wond aan de voet zijn, dan zal de wond worden bekeken. Vaak is er sprake van eeltvorming rond de wond. Voor beoordeling van de wond, wordt het eelt eerst verwijderd.
Zo nodig wordt de wond schoongemaakt. Om de wond goed te kunnen volgen, wordt deze opgemeten en er worden digitale foto’s gemaakt.
Aanvullend onderzoek
In overleg met de vaatchirurg wordt aanvullend onderzoek gedaan. Meestal houdt dit in dat er een röntgenfoto van de voet gemaakt wordt. Deze foto wordt gemaakt om te kunnen beoordelen of er veranderingen in de botstructuur van de voet hebben plaatsgevonden en of het bot in de voet mogelijk is aangetast door infectie.
Als er sprake is van een wond, kan er ook een wondkweek afgenomen worden om een eventuele infectie aan te tonen en kan dan gerichte antibiotica gegeven worden.
Wanneer slechte doorbloeding oorzaak is van de wond of slechte genezing, wordt een vaatonderzoek afgesproken. Hierbij wordt met een echo (duplex) de doorstroming van de bloedvaten bekeken.
Behandeling
Indien u bent doorverwezen naar de diabetische voetenpoli voor het maken van een inschatting van het risico op een voetwond, zonder dat er sprake is van een wond, zal afhankelijk van de inschatting een advies worden gegeven. Dit advies kan bestaan uit:
- Een advies over uw schoenen of een aanpassing van de schoenen
- Regelmatig voetverzorging door de (diabetische) pedicure
- Instructie over hoe u zelf de voeten kunt verzorgen en controleren
Als een wond aanwezig is, zal het advies voor behandeling afhankelijk zijn van de oorzaak van de wond, de plaats van de wonden en of er eventueel sprake is van een infectie.
Naast de behandeling van de wond is het belangrijk dat er geen druk op het wondgebied kan komen. Vaak is hierbij een aanpassing van de schoenen belangrijk. Behandeling met gips om onderbeen en voet kan soms een goede manier zijn om de druk te voorkomen.
- Zo worden wonden onder de bal van de voet meestal met gips behandeld.
- Voor wonden aan de grote teen kan een zogenaamde “halve schoen” gebruikt worden, waarbij uw grote teen volledig drukvrij is. Gips is hier ook een mogelijkheid.
- Kleinere wonden tussen de tenen kunnen vaak met een schoenaanpassing worden behandeld.
Ook kan de aanschaf van andere schoenen, die beter geschikt zijn voor uw voeten, een oplossing zijn.
Schoenaanpassing
Het is zeer belangrijk dat de schoenen kritisch worden beoordeeld en dat deze zo nodig worden aangepast om nieuwe drukplekken te voorkomen.
Druk in schoenen is een veel voorkomende oorzaak van wonden bij patiënten met diabetes mellitus. Goede schoenen zijn daarom zeer belangrijk. Doordat de vorm van de voet door diabetes eigenlijk continue langzaam verandert, is een schoenaanpassing soms meerdere malen noodzakelijk.
Ook kan het beter zijn over te stappen op half orthopedische schoenen of een volledig handgemaakte schoen (orthopedisch schoeisel). Dit wordt beoordeeld door de revalidatiearts, die werkzaam is binnen de diabetische voetenpoli. Zij werkt hierbij intensief samen met een orthopedisch schoenmaker. Over de financiën kunnen de revalidatiearts en de orthopedisch schoenmaker u goed informeren.
Regelen bloedsuikerspiegel
Een goed geregelde bloedsuikerspiegel is van groot belang om problemen te voorkomen.
Een infectie aan de voet kan de bloedsuikerspiegel geheel ontregelen. Voor de goede wondgenezing is het belangrijk dat de bloedsuikerspiegel binnen bepaalde waarden wordt gehouden. Zo nodig wordt u hiervoor verwezen naar een internist. Of wordt een buisje bloed afgenomen.
Als u medicatie gebruikt, is het aan te raden een overzicht, met de meeste recente medicatie mee te nemen.
Adviezen
- Loop niet op blote voeten of sokken, maar draag altijd (orthopedische) schoenen .
- Elke dag schone sokken zonder naden aantrekken.
- Gebruik geen voetenbaden.
- Inspecteer dagelijks de voeten op wondjes.
- Droog de voeten goed af, voornamelijk tussen de tenen om verweking te voorkomen.
- Ga geregeld naar een pedicure met diabetesaantekening. Het voorkomen en behandelen van overmatig eelt is beter dan genezen.
Bronnen:
- Novo Nordisk Farma B.V. (2015). Voorlichting diabetes voeten. Geraadpleegd van https://docplayer.nl/14351877-Voorlichting-diabetes-voeten.html
- Folder DVN. Diabetesvereniging Nederland (z.j.) ‘Voeten’ Geraadpleegd van https://www.dvn.nl/wat-is-diabetes/voorkomen
- Nederlandse Internisten Vereniging (2017). Richtlijn Diabetische voet. Geraadpleegd van https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/diabetische_voet/startpagina_diabetische_voet.html#tab-content-accountability