Wat is anafylaxie?

Anafylaxie is de ernstigste uitingsvorm van een allergische reactie bij kinderen. In deze folder leggen we uit wat anafylaxie is, hoe het ontstaat, wat de mogelijke oorzaken zijn en wat u eraan kunt doen om de kans zo klein mogelijk te maken dat uw kind een anafylaxie krijgt.
Een anafylaxie is een reactie die snel ontstaat en waarbij de ademhaling, bloedsomloop en of het maagdarmkanaal (braken of diarree) betrokken zijn. Anafylaxie is bij kinderen erg zeldzaam, maar wel gevaarlijk. De verschijnselen van de ademhaling (piepende ademhaling, benauwdheid) of de bloedsomloop (shock, bewusteloosheid) kunnen zodanig ernstig zijn dat een levensbedreigende situatie ontstaat. Daarom moet bij anafylaxie altijd snel gehandeld worden en medische hulp gezocht worden.

Hoe ontstaat anafylaxie?

Net als andere allergieën ontstaat anafylaxie doordat het afweersysteem van het lichaam een bepaalde prikkel als schadelijk herkent, terwijl die prikkel bij niet-allergische kinderen geen reactie oplevert. Anafylaxie begint bijna altijd in de huid of de slijmvliezen. De kleine bloedvaatjes (capillairen) worden wijder (zetten uit) en worden een beetje ‘lek’: vocht kan makkelijker vanuit de bloedbaan de huid of het onderhuidse weefsel bereiken. Daardoor wordt de huid rood en vlekkerig. Vaak ontstaan galbulten (netelroos, urticaria), hevig jeukende witte bultjes op een rode huid (net alsof uw kind in de brandnetels heeft gezeten). Bovenstaande klachten kunnen ontstaan maar dat hoeft niet.

Soms zwellen ook de slijmvliezen van ogen of lippen op (angio-oedeem). Dat kan er naar of ernstig uitzien. Toch is een allergische reactie met alleen urticaria of angio-oedeem ongevaarlijk.

Er is pas sprake van anafylaxie als ook de ademhaling of de bloedsomloop of darmen meedoen. Het kind wordt kortademig, de ademhaling maakt een piepend geluid en het kind moet zichtbaar moeite doen om adem te halen. Soms wordt het kind ook echt onwel: het wordt slap en suf en zakt weg.

Wat zijn de oorzaken van anafylaxie?

Stofjes die een allergische reactie veroorzaken noemen we allergenen. De belangrijkste allergenen die anafylaxie bij kinderen kunnen veroorzaken zijn voeding en wespensteken. Heel soms is een allergie voor een geneesmiddel de oorzaak. Bij 1 op de 4 kinderen met een anafylaxie blijft de oorzaak onbekend.

Voeding

Allergie voor een voedingsmiddel is de meest voorkomende oorzaak van anafylaxie bij kinderen. Deze worden in de meeste gevallen veroorzaakt door pinda, cashewnoot, hazelnoot, vis en schelpdieren en, veel minder vaak, door koemelk, kippenei en kiwi. De meeste kinderen die een voedselallergie hebben, krijgen nooit een anafylaxie. Mildere reacties, zoals huiduitslag, komen veel vaker voor. Een voedselallergie bouwt ook niet op: het is niet zo dat een allergische reactie door voeding elke volgende keer erger wordt. Kinderen die eerder met een anafylaxie op een bepaald voedingsmiddel hebben gereageerd hebben echter wèl een verhoogd risico om nog eens een anafylaxie te krijgen.

Wespensteken

De meeste kinderen krijgen van een wespensteek alleen een pijnlijke bult. Soms is die bult heel groot. Zo’n ‘large local’ reactie is vervelend, maar ongevaarlijk. Het duidt ook niet op allergie voor de wespensteek. Pas als het kind verschijnselen krijgt op afstand van de steekplek is het een allergie. De meeste kinderen met een allergie voor wespensteken hebben alleen last van de huid (urticaria) of slijmvliezen (angio-oedeem). Deze vorm van wespenallergie is ongevaarlijk. Alleen als het kind ook benauwd of echt onwel wordt van de wespensteek is het een anafylaxie, en moet hulp gezocht worden. Anafylaxie voor bijensteken is nog zeldzamer dan die voor wespensteken; anafylaxie voor muggenbeten of andere insectensteken komt niet voor.

Geneesmiddelen/medicijnen

Een anafylaxie voor geneesmiddelen is bij kinderen heel erg zeldzaam. Bijna altijd gaat het dan om medicijnen die in het ziekenhuis via een infuus worden gegeven. Huiduitslag na het gebruik van een geneesmiddel thuis is bijna altijd onschuldig en betekent meestal geen allergie. Alleen als het kind na innemen van een geneesmiddel door de mond benauwd of echt onwel wordt, kan het om een anafylaxie gaan, en moet u medische hulp zoeken.

Onbekende oorzaak

Bij 25% van de kinderen met een anafylaxie vinden we nooit een oorzaak. Bijna altijd hebben deze kinderen maar één keer in hun leven zo’n anafylaxie, en daarna nooit weer.

Hoe herken ik een anafylaxie?

Een anafylaxie herkent u doordat het kind:

• Snel reageert: bijna altijd binnen enkele seconden tot minuten na contact met het allergeen, nooit later dan 2 uur na contact met het allergeen, èn
• heftig reageert: er ontstaat snel een uitgebreide huiduitslag en soms ook zwelling van ogen, lippen en mond, èn
• ademhaling of bloedsomloop, darmen (braken en of diarree) meedoet: uw kind moet moeite doen om adem te halen, u hoort de ademhaling piepen (bij de inademing, dan noemen artsen het een stridor, of bij de uitademing, zoals we bij kinderen met astma ook zien), òf het kind wordt onwel en valt weg (raakt in shock door lage bloeddruk).

Een snelle en heftige allergische reactie waarbij longen, bloedsomloop en darmen niet meedoen is geen anafylaxie. Zo’n reactie is naar en hinderlijk, maar niet gevaarlijk. Alleen als uw kind dus kortademig of onwel wordt, kan het om een anafylaxie gaan en moet u snel hulp zoeken.

Behandeling van anafylaxie

De belangrijkste maatregel bij het optreden van een anafylaxie is het toedienen van epinefrine (adrenaline) met een injectie. De eerste keer dat uw kind een anafylaxie heeft, krijgt het dit medicijn meestal toegediend in de ambulance, bij de Huisartsenpost of op de Spoedeisende hulp. Als uw kind eerder een anafylaxie heeft gehad, krijgt u instructies over het gebruik van een epinefrine-injectiepen (EpiPen) thuis. Behalve epinefrine kan de arts uw kind ook een antihistaminicum toedienen; dit zijn geneesmiddelen die de verschijnselen van een allergische reactie verminderen. Ze kunnen worden toegediend als drankje, tablet of met een injectie. Maar worden altijd naast de epinephrine (EpiPen) gegeven.
Wat kan ik doen om te voorkómen dat mijn kind opnieuw een anafylaxie krijgt?
Het belangrijkste wat u kunt doen om te voorkomen dat uw kind opnieuw een anafylaxie krijgt, is samen met de kinderarts uitzoeken wat de oorzaak is. Vervolgens probeert u deze oorzaak te vermijden. Dat is niet altijd makkelijk. Helaas is niet altijd te achterhalen wat de oorzaak is van de anafylaxie. Een allergietest in het bloed of huidpriktestjes helpen meestal niet om de oorzaak vast te stellen. Het belangrijkste instrument om de oorzaak op te sporen is de anamnese: een uitvoerig gesprek met u en uw kind over de klachten en hoe dat precies in zijn werk ging.

Als u samen met de kinderarts de oorzaak heeft opgespoord, dan moet uw kind contact met dat allergeen vermijden. Bij een voedingsmiddel betekent dat een dieet, dat u samenstelt in overleg met de diëtist. Bij een wespen-anafylaxie bespreekt u maatregelen die u kunt nemen om te voorkomen dat uw kind opnieuw gestoken wordt. Bij een wespen-anafylaxie is ook een ontwenningskuur (immunotherapie) mogelijk. Dit is een intensieve behandeling met injecties die enkele jaren duurt waardoor de ernst van de allergische reactie afneemt. Deze behandeling wordt overigens niet in ziekenhuis St Jansdal uitgevoerd. Wij verwijzen u dan naar Deventer of naar het WKZ in Utrecht.
 

Vragen

Heeft u nog vragen over anafylaxie dan kunt u altijd terecht bij de kinderarts.